İktisat Tarihi Okuma’nın Önemi Üzerine

İktisat onunla yüzleşenlerde her zaman için şaşkınlık uyandırmıştır. Bunun en önemli nedeni iktisat alanının tanımlanmasının zor doğası, yapısı ve inceleme alanıdır. İktisat bir yandan bir bilim olma iddiasında koşarak genel geçer yasalar bulma derdindeyken, diğer yandan insanların toplum hayatına ilişkin nizam, siyasetin yapısına ve politikalarına ilişkin düzenleme ve hatta nasıl düşünülmesi gerektiğine dair normlar üretme peşindedir. Bu da iktisadın diğer bilimlerle ilişki kurmasına ve farklı alt bölümlere indirgenmesine yol açmaktadır.

Bu alanlardan birisi de iktisadın tarihle kurduğu ilişkidir.  İktisat tarihine dair bir farkındalık ve bilinç olmadan iktisat da anlaşılamaz. Çünkü iktisat bir bilim olarak bir anda zuhur etmemiş, tam tersine Avrupa’nın çok öznel tarihi ve coğrafi konumunun bir sonucu olarak bir tekâmül içerisinde ortaya çıkmıştır. Bu da oldukça sancılı ve yer yer de sıkıntılı bir süreçtir. Hâkim geleneksel söylem ise her şeyin her zaman hep iyi olduğunu başımıza kakıp dururken bu tarihsel acı tecrübelerin üstünü örterek bugünü şekillendirmekte ve geleceğin de hep böyle süre gideceğini veya gitmesi gerektiğini bir bilinçaltı mesajı olarak zihinlerimize işlemektedir. Halbuki, iktisat tarihi ve iktisadi düşünce tarihine bakıldığında gerçeğin tek bir noktadan akmadığı ve çok fazla hatanın, yanlışın, deneme-yanılmanın olduğu görülecektir. İşte bu yüzden “bugünün aynası olarak” geçmişe bakmalı ve iktisadı da bu tarihsel ve eleştirel zemin üzerine oturtarak okumalıyız.

Bu vesileyle, iktisat tarihi okumaları ki burada kastettiğimiz eleştirel ve alternatif iktisat ve tarih okumasıdır, her iktisat öğrencisinin yapması gereken okumalardır. Mesela ben lisansta okurken, bir derste bir öğrenci sınav kâğıdına şöyle yazmış: “Adam Smith kapitalizmin kurucusudur.” Bu ifade nereden baksanız elinizde kalmasının ötesinde, oldukça da trajiktir aslında. İktisat ile iktisat bilimi ile veya bu düşüncelerle özdeşleşen iktisat düşünürleriyle alakalı bu çok üstün körü ifade aslında düşünmekten ne kadar uzak olduğumuzu ve tarihsel sınıflandırmayı ne kadar anlamsız ve kaba yaptığımızı ve bu konuda ne kadar cahil bırakıldığımızı göstermesi açısından çok anlamlıydı benim için.

Bu yüzden, lisans seviyesinde okutulan ana akım, geleneksel, basmakalıp iktisat öğretisinin ötesine geçerek; eleştirel, alternatif ve içerisine düşünceyi de katan okumalar yapmayı hedefliyoruz. Bu amaçla, genel bir iktisat tarihi okumasıyla başlayarak dönemsel olarak meselenin sınırları veya sınırsızlıklarını tespit etmek,  ardından da iktisadi düşünceyi ve evrimini incelemek gibi bir metot izlemek anlamlı gelmektedir. Böylece yalın ve kuru bir tarih anlatısının ötesine geçerek, tarih ve iktisadın ortasına düşünceyi de yerleştirmek ve bu düşüncelerin gelişimini bu tarihsel izlek içerisine görmek imkânı sağlanacaktır.

Okumaları şu şekilde sınıflandırabiliriz;

1. Genel İktisat Tarihi Okuması; başlangıçtan günümüze kadar olan döneme dair genel bir fikir vermesi açısından genel tarih kitaplarını okuma.
2. Dönemsel Okuma; Feodalizmden Kapitalizme Geçiş, 18, 19, 20. Yüzyıl Avrupa’sı, Sanayi Devrimi vs.
3. İktisadi Düşünce Okuması; iktisadi düşünce tarihi, evrimi, gelişimi, iktisat düşünürlerinin hayatları, fikirleri, biyografileri vs. gibi
4. Alternatif Okuma; Avrupa merkezli okumanın dışında okumalar mesela Osmanlı- Türkiye İktisat Tarihi, İslam Ülkeleri İktisat Tarihi vs. gibi.

Braudel, Hobsbawn, Marx, Weber, Polanyi, Huberman, Maurice Dobb vs. gibi daha eleştirel bir tarih anlatısına, bakış açısına ve düşünce yapısına sahip yazarların kitaplarının okunması birincil amacı oluşturmaktadır.

 

Okuma Planı

1. 1.     Hafta: Hobsbawn, Devrim Çağı, Dost Yayınları,

1-3. bölümler arası

1. 2.     Hafta: Hobsbawn, Devrim Çağı, Dost Yayınları,

4-7. bölümler arası

1. 3.     Hafta: Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Yordam Kitap,

Kısım I; 1-2. bölümler arası

1. 4.     Hafta: Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Yordam Kitap,

Kısım II; 1-4. bölümler arası

1. 5.     Hafta: Braudel, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Say Yayınları,

İlk 50 sayfa

1. 6.     Hafta: Braudel, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Say Yayınları,

Kalan 60 sayfa

1. 7.     Hafta: Cipolla, Dünya Nüfusunun İktisat Tarihi, Ötüken,

İlk 60 sayfa

1. 8.     Hafta: Cipolla, Dünya Nüfusunun İktisat Tarihi, Ötüken,

Kalan 74 sayfa

 

1. 9.     Hafta: Kolektif, Feodalizmden Kapitalizme Geçiş, Kaynak,

İlk 60 sayfa

1. 10.  Hafta: Kolektif, Feodalizmden Kapitalizme Geçiş, Kaynak,

Kalan 68 sayfa

1. 11.  Hafta: Huberman, Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İletişim,

1-7. bölümler arası

1. 12.  Hafta: Huberman, Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İletişim,

8-13. bölümler arası

 

Okumalarımız her hafta Pazar günleri 16 : 15’de başlayacaktır. Mekan olarak ta dönüşümlü bir şekilde Üsküdar’da bulunan İDE ve Fatih’te bulunan Emek ve Adalet’in bürosunu kullanacağız. Katılmak isteyenler 0 537 463 07 24 nolu telefon ve onalor@gmail.com adresinden iletişime geçebilirler.